Opis
PSA wolny – badanie wspomagające diagnostykę chorób prostaty
To badanie uzupełniające oznaczenie PSA całkowitego, pomocne w ocenie ryzyka raka gruczołu krokowego.
Co to za badanie?
PSA wolny (fPSA, ang. free Prostate-Specific Antigen) to forma PSA niezwiązana z białkami krwi. PSA, czyli swoisty antygen sterczowy, to białko produkowane przez komórki gruczołu krokowego – jego stężenie we krwi wzrasta w stanach chorobowych prostaty.
Oznaczenie wolnej frakcji PSA, w połączeniu z PSA całkowitym, pozwala obliczyć stosunek PSA wolnego do całkowitego (tzw. fPSA/tPSA).
Niski udział PSA wolnego może sugerować zwiększone ryzyko nowotworu prostaty, natomiast wyższy udział – raczej łagodny rozrost gruczołu.
Kto i kiedy powinien wykonać badanie?
🔹 Mężczyźni z podwyższonym stężeniem PSA całkowitego
🔹 W różnicowaniu raka prostaty z łagodnym przerostem stercza (BPH)
🔹 W celu ograniczenia liczby niepotrzebnych biopsji prostaty
🔹 Jako element monitorowania stanu gruczołu krokowego u pacjentów z grup ryzyka
🔹 U mężczyzn powyżej 50. roku życia – w ramach poszerzonej diagnostyki profilaktycznej
Materiał do badania:
Krew żylna
Jak się przygotować?
• Zaleca się pobranie krwi rano, najlepiej na czczo (minimum 8 godzin od ostatniego posiłku)
• Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego i aktywności seksualnej 24–48 godzin przed badaniem
• Badania nie należy wykonywać bezpośrednio po badaniu per rectum, masażu prostaty, cystoskopii lub biopsji gruczołu krokowego
• Poinformuj personel o przyjmowanych lekach urologicznych lub hormonalnych
Czas realizacji:
1 dzień roboczy
Co może wpływać na wynik badania?
• Czynniki mechaniczne (badanie prostaty per rectum, masaż, biopsja)
• Stosunki płciowe, jazda na rowerze lub motocyklu
• Leki wpływające na objętość prostaty (np. finasteryd)
• Zakażenia układu moczowego, zapalenia gruczołu krokowego
• Przerost lub nowotwór prostaty
Rekomendowane badania dodatkowe:
🔎 PSA całkowity – niezbędny do interpretacji poziomu PSA wolnego
🔎 CRP – przy podejrzeniu stanu zapalnego prostaty
🔎 Kreatynina – w ocenie funkcji nerek u pacjentów z objawami ze strony układu moczowego
🔎 Morfologia krwi – do ogólnej oceny stanu zdrowia
🔎 Testosteron – w kontekście zaburzeń hormonalnych i przerostu prostaty